Việt Nam tìm lối đi bền vững để tháo gỡ nút thắt ngành công nghiệp ô tô

Nhìn tổng quan thị trường nội địa có thể thấy, Việt Nam đang có một số lợi thế lớn trong ngành công nghiệp sản xuất ô tô. Còn đối với các thị trường bên ngoài, xét về vị trí địa lý, nguồn nhân lực cũng như công nghệ, thì Việt Nam là một ứng củ viên tiềm năng của ngành này trong tương lai. Thậm chí còn có thể trở thành « đại bản doanh » của ngành sản xuất ô tô trong khu vực. Nhìn thấy lợi thế đó, chính phủ đã có những bước đi quan trọng thể hiện sự quyết tâm trong việc đưa sản xuất ô tô trở thành ngành mũi nhọn trong cơ cấu phát triển công nghiệp của Việt Nam.

Tuy có nhiều lợi thế là vậy, song, ngàng công nghiệp ô tô của nước ta vẫn còn những vướng mắc lớn cần phải khắc phục. Nhìn vào những cơ chế, đặc điểm của ngành này những năm vừa qua, cộng với tình hình của đất nước hiện nay, Bộ Công thương đã đề ra một số chính sách và kế hoạch giúp tháo gỡ những điểm tắc nghẽn quan trọng của ngành sản xuất ô tô Việt Nam trong tương lai.

Những nút thắt của ngành sản xuất ô tô ở Việt Nam

Thời gian qua, Bộ Công Thương đã đề xuất các giải pháp trong thời gian tới để tập trung giải quyết 2 điểm nghẽn của ngành công nghiệp ô tô. Đó là dung lượng thị trường và chênh lệch chi phí sản xuất với các quốc gia trong khu vực.

Có thể nói, dung lượng thị trường và chênh lệch giá thành giữa ô tô sản xuất trong nước và ô tô nhập khẩu đang là 2 điểm nghẽn, thách thức lớn nhất hiện nay của ngành công nghiệp ô tô Việt Nam.

Ngành sản xuất ô tô vẫn còn bị phân tán

Hiện tại, quy mô thị trường ô tô Việt Nam mới chỉ bằng 1/3 Thái Lan và ¼ Indonesia. Thị trường nhỏ, bị phân tán bởi nhiều nhà lắp ráp và nhiều model khác nhau khiến cho các công ty sản xuất (cả sản xuất, lắp ráp ô tô và sản xuất linh kiện phụ tùng) rất khó đầu tư, phát triển sản xuất hàng loạt.

Mặt khác, GDP bình quân đầu người của Việt Nam trong giai đoạn vừa qua còn thấp. Nó chưa đủ để đa số người dân có thể sở hữu ô tô. Nó cũng chưa đủ để thúc đẩy ngành công nghiệp ô tô trong nước phát triển. Tổ chức hệ thống giao thông yếu kém cũng ảnh hưởng không nhỏ tới cầu của thị trường. Nó làm cho nhu cầu về sử dụng ô tô của nền kinh tế chưa lớn.

Giá thành và chi phí sản xuất cao

Bên cạnh điểm nghẽn về thị trường, hiện nay chi phí sản xuất ô tô trong nước cao hơn các quốc gia trong khu vực từ 10 – 20% . Điều đó  khiến giá thành xe sản xuất trong nước chịu nhiều bất lợi so với xe nhập khẩu nguyên chiếc từ ASEAN trong bối cảnh hàng rào thuế quan được gỡ bỏ.

Điều này có 2 nguyên nhân chính:

• Dung lượng thị trường hiện tại của ngành công nghiệp ô tô Việt Nam còn nhỏ. Vì thế, chúng ta không tận dụng được lợi thế kinh tế theo quy mô của ngành. Điều đó khiến các chi phí cao hơn so với các nước ASEAN khác. Những nước này vốn đã có thị trường và ngành công nghiệp ô tô đi trước rất lâu.
• Các linh kiện, phụ tùng để sản xuất, lắp ráp hầu hết phải nhập khẩu từ nước ngoài. Điều đó khiến chúng ta phải chịu thêm các chi phí đóng gói, vận chuyển, lưu kho, bảo hiểm… Từ đó ảnh hưởng đến giá thành của xe sản xuất, lắp ráp trong nước.

Những giải pháp của Việt Nam cho ngành sản xuất ô tô

Để khắc phục các điểm nghẽn, Bộ Công Thương đang phối hợp với các Bộ, ngành và cơ quan liên quan đề xuất, triển khai một số giải pháp sau:

Xây dựng thị trường lành mạnh

• Quy hoạch và phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng. Điều này giúp đáp ứng nhu cầu sử dụng xe ô tô của người dân. Đặc biệt tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM.
• Có các biện pháp hợp lý bảo đảm sự phát triển minh bạch, lành mạnh của thị trường ô tô trong nước. Giải pháp này được thực hiên thông qua các hàng rào kỹ thuật; các biện pháp chống gian lận thương mại.
• Đảm bảo sự cạnh tranh bình đẳng giữa xe nhập khẩu và xe sản xuất trong nước trong vấn đề kiểm soát chất lượng sản phẩm.
• Ngoài ra, có thể xem xét, cân nhắc một số giải pháp khác để phát triển thị trường. Ví dụ như chính sách cho vay ưu đãi mua ô tô trong nước; rà soát các loại thuế, phí liên quan đến ô tô trên toàn chuỗi giá trị. Việc này giúp điều chỉnh theo hướng thuận lợi hoá sản xuất và tiêu dùng ô tô; phát triển lành mạnh thị trường ô tô trong nước.

Thu hẹp chênh lệch chi phí sản xuất giữa ô tô trong nước và ô tô nhập khẩu

• Tiếp tục duy trì và triển khai có hiệu quả Chương trình ưu đãi thuế suất thuế nhập khẩu linh kiện, phụ tùng cho hoạt động sản xuất, lắp ráp ô tô và Chương trình ưu đãi thuế suất thuế nhập khẩu đối với nguyên vật liệu nhập khẩu phục vụ sản xuất các sản phẩm công nghiệp hỗ trợ ngành sản xuất, lắp ráp ô tô quy định tại Nghị định số 57/2020/NĐ-CP để hỗ trợ các doanh nghiệp giảm chi phí lắp ráp ô tô trong nước.
• Nghiên cứu sửa đổi, bổ sung các quy định về thuế tiêu thụ đặc biệt theo hướng áp dụng chính sách ưu đãi về thuế tiêu thụ đặc biệt cho ô tô. Kèm theo đó là điều kiện khuyến khích các doanh nghiệp nâng cao sản lượng sản xuất; nâng cao giá trị gia tăng tạo ra trong nước.